Veel (ex-)kankerpatiënten hebben een schuldgevoel naar de maatschappij. Ze voelen zich een last voor hun gezin of familie en een nietsnut omdat ze niet kunnen werken. Of ze voelen zich juist vrij goed en willen werken maar zijn door hun werkgever al ziekgemeld en mogen daardoor niet werken.
Het blijft een lastig iets, kanker en werken. Begrip van collega’s en werkgevers is er niet altijd en jijzelf zou uiteraard de kanker het liefst willen ‘skippen’ en gewoon verdergaan met je leven. Want ja, een langdurig ziekteverzuim kost jouw werkgever en de staat een hoop geld en jouw collega’s vaak extra werk. Het laatste wat je wilt is iemand anders opzadelen met ‘jouw probleem’.
Breek je je been of heb je griep? Veel medewerkers kunnen ondanks deze ongemakken gewoon aan het werk blijven of na een korte ziektewetperiode snel hun werkzaamheden hervatten. Als je kanker hebt, is dit een ander verhaal, er zijn maar heel weinig mensen die zich goed genoeg voelen om tijdens het behandeltraject gewoon aan het werk te blijven. Dat maakt het stukje schuldgevoel naar de maatschappij nog groter. Hoe langer het ziekteverzuim, hoe moeilijker het vaak ook is om weer terug te gaan naar je ‘normale’ leven, waarvan werk dus een groot onderdeel beslaat. Het is dan vaak ook nog de vraag of je weer evenveel uren kan werken zoals je deed voordat je ziek werd.
Dan is er ook nog het schuldgevoel omdat jouw behandeling zo veel geld heeft gekost. De zorguitgaven in 2019 voor alle behandelingen van kanker werden geraamd op 6,5 miljard euro. Dit betreft 6,7% van de totale uitgaven voor de gezondheidszorg in Nederland. Die kosten zijn inmiddels gestegen en menig (ex-)kankerpatiënt kan op zijn afschrift van de zorgverzekeraar zien wat de behandelingen kosten. Zo kost twee uur chemotherapie (dit scheelt uiteraard per chemotherapie) ongeveer € 700,-, mits je deze op de dagbehandeling krijgt. Lig je in het ziekenhuis, dan zijn deze kosten uiteraard hoger en ook ligt het eraan bij welk ziekenhuis je onder behandeling bent. De zorg wordt steeds duurder, dus het is ook niet gek dat je met dat schuldgevoel zit. Maar vergeet niet dat niemand er om vraagt om ziek te worden. Kanker overkomt je en je moet ermee ‘dealen’, of je nu wilt of niet. Een schuldgevoel is dan ook echt niet nodig. Meer dan je best doen om aan je herstel te werken kun je niet!
Soms wordt de kanker per toeval ontdekt, soms via het bevolkingsonderzoek en in sommige gevallen gaat men zelf naar de dokter nadat iemand lichamelijke klachten ervaart. Bij de laatste groep zie je nog vaker een schuldgevoel ontstaan, want: ‘Wat als ik nu eerder aan de bel had getrokken? Was mijn tumor dan kleiner geweest of had ik dan geen uitzaaiingen gehad? Wat als ik niet had gerookt of misschien minder had gedronken, had ik dan geen kanker gekregen?’ Ook deze gedachten zijn heel normaal, al kan niemand antwoord geven op het stukje wat als! Want ook mensen die nooit gerookt of gedronken hebben, krijgen kanker. Dieren krijgen ook al jaren kanker en deze roken en drinken ook niet. Laat het stukje -wat als- dan ook gauw los, je verandert niks aan de situatie.
Buiten schuldgevoel naar de maatschappij op werkgebied en op zorgvraaggebied, kampen veel (ex-)kankerpatiënten ook met een overlevingsschuld. Ik heb het overleefd, mijn buurvrouw niet en dat terwijl wij even oud waren en dezelfde soort kanker hadden. Ook hier kan je als (ex-)patiënt natuurlijk niets aan doen. Het hebben van kanker is Russisch roulette spelen, je moet gewoon geluk hebben. Waar de één heel veel klachten van de chemo heeft en de andere niet, geldt dat ook zo voor de overlevingskans. Niemand staat aan het begin van zijn of haar behandeltraject al één-nul achter. Er zijn veel factoren die te maken hebben met de overlevingskans, maar ook al heb je dezelfde kankersoort, ieder mens is uniek en ieder mens zal dan ook anders door de behandelingen heen gaan.
Vandaag de dag is er gelukkig meer oog voor het sociale welzijn tijdens en na kanker. Hier hoort ook een stuk werkhervatting en psychische steun bij. Indien gewenst kunnen (ex-)kankerpatiënten een revalidatietraject volgen. Dit oncologische revalidatietraject wordt aangeboden in ziekenhuizen en bij revalidatiecentrums. Er wordt onder andere fysiotherapie, ergotherapie en psychologische zorg aangeboden tijdens of net na een behandeltraject. Bijna iedere zorgverzekeraar ziet de meerwaarde van dit traject in en deze wordt dan ook bijna altijd vergoed. De oncologische revalidatie kan helpen om klachten tijdens en na de behandeling van kanker te verminderen of te voorkomen. Ook biedt de psycholoog een luisterend oor en zal hij of zij jou ook vertellen dat een schuldgevoel naar de maatschappij absoluut niet nodig is.
Mocht je geen revalidatietraject volgen, weet dan dat je ook in het ziekenhuis terecht kunt bij een geestelijk verzorger of een medisch psycholoog. Zij zien meer mensen die met hetzelfde bijltje als jou hakken en kunnen je dan ook zeker helpen met tips. Ook zijn er verschillende inloophuizen door het land waar je in contact kunt komen met lotgenoten. Mocht je dit een te grote stap vinden, ga dan naar je huisarts. In iedere praktijk zijn er praktijkondersteuners te vinden waar je op een laagdrempelige manier je verhaal kwijt kunt.
Misschien nog wel het belangrijkste van allemaal: met jouw schuldgevoel krijg je iemand anders niet terug. Ook de kosten voor de zorg worden er niet minder door en jouw werkgever haalt ook geen voordeel uit jouw schuldgevoel. Je hebt echt alleen jezelf ermee en tijdens je traject of herstel kun je je energie vast beter gebruiken. Laat dat schuldgevoel dan ook los, je bent al zo ver gekomen. De rest komt vanzelf wel.
Bronnen: IKNL, VZinfo, Nationaal Fonds Tegen Kanker, MyDay
